西塞罗《论共和国》

第11课　西塞罗《论共和国》

西塞罗（Marcus Tullius Cicero，公元前106—前43年）是古罗马最重要的作家之一。在政治上，西塞罗反对恺撒，极力拥护罗马的共和制度。他的著作很多，涉及哲学、政治学、伦理学、修辞学、宗教学和人生体验（De senectute，《论老年》）等各方面。此外，他的800多封书信保存至今。他渊博的知识和典雅的文风为文艺复兴时期的学者交口称赞。他在《论共和国》（De re publica）和《论义务》（De officiis）两部著作中提出了一些重要的政治定义，比如“人民”、“政治领导”等等，而在《论诸神的本性》（De natura deorum）中讨论了“自然的安排”（providentia naturae）的概念。

De re publica Ⅰ 39-41

Est igitur res publica res populi,

populus autem non omnis hominum coetus quoquo modo congregatus

sed coetus multitudinis iuris consensu et utilitatis communione sociatus.

Eius autem prima causa coeundi est non tam imbecillitas

quam naturalis quaedam hominum quasi congregatio;

non est enim singulare nec solivagum genus hoc.

Omnis ergo populus, qui est talis coetus multitudinis,

qualem exposui, omnis civitas, quae est constitutio populi,

omnis res publica, quae, ut dixi, populi res est,

consilio quodam regenda est, ut diuturna sit.

词　汇

res publica 国，国度，国家　　populus, -i, m 人民　　coetus, -i, m 群体　　quoquo modo congregatus 以某种方式而聚集的　　multitudo, -inis, f 群众　　iuris consensu et utilitatis communione sociatus 以法律上的共识和利益上的团结而结合的，参见ius, iuris, n 法律　　consensus, -us, m 共识　　utilitas, -atis, f 利益　　communio, -onis, f 团体，团结　　socio, -are 结合　　causa coeundi 结合的理由，coeundi来自 coeo, coire 聚集，即 con-ire，见 eo, ire 走 imbecillitas, -atis, f 软弱，怯懦　　congregatio, -onis, f 聚集，集合　　singularis, -e 单独的　　solivagus, -a, -um 独行的，孤立的　　genus, -eris, n 种类，人类　　expono, -ere, -posui 提出来，说　　constitutio, -onis, f 规定，制度　　consilium, -ii, n 会议，商议，共同商榷　　diuturnus, -a, -um 长久的

De officiis Ⅰ 53, 85

Omnes, qui rei publicae praefuturi sunt, haec praecepta tenere debent:

Unum, ut utilitatis civium semper memores sint,

immemores autem commodorum suorum;

Alterum, ut omnibus civibus consulant.

Multa enim sunt civibus inter se communia: forum, templa, viae, leges, iudicia, consuetudines, amicitiae.

Quare res publica unius viri propria esse non potest, sed omnium, sicut amicorum communia sunt omnia.

Qui autem parti civium consulunt, partem neglegunt, ii rem hominibus perniciosam in civitatem inducunt,

discordiam omnibus invisam; cupidiores videntur commodorum suorum quam salutis publicae.

Ex quo evenit, ut alii populares videantur, alii studiosi optimatium, pauci universorum.

Hinc in nostra re publica non solum discordiae, sed etiam bella civilia orta sunt.

Ea bonus civis et rerum civilium peritus oderit.

Illae sunt principis viri propriae virtutes:

nec imperitus legis est nec ignarus belli,

neque expers humanitatis neque inops verborum,

nec officii neglegens nec laboris fugiens,

sed amans patriae et metuens deorum et appetens honestatis.

词　汇

praesum, -esse 领导，praefuturus sum 是未来时　　praeceptum, -i, n 规定　　teneo, -ere 遵守　　memor, -oris 记得　　immemor, -oris 不记得　　commodum, -i, n 财产，利益　　consulo, -ere（＋与格）照顾，考虑到　　iudicium, -ii, n 判断，规定　　consuetudo, -inis, f 习俗　　amicitia, -ae, f 友谊　　proprius esse 是本有的，是（某人）自己有的　　neglego, -ere 忽略　　perniciosus, -a, -um 危险的，有害的　　discordia, -ae, f 不和睦　　cupidior 是 cupidus 的比较级：更追求的，更渴望的　　salus publica 公共的好处　　evenit 他出来了，ex quo evenit 由此可见　　alii... alii 一些人…另一些人　　populares, -um, m, pl 古罗马的民众派（得到恺撒支持）　　optimates, -ium, m, Pl 权贵派（元老派，得到西塞罗支持）　　studiosus, -a, -um 追求者 non solum... sed etiam 不仅…还…　　bellum civile 内战　　rerum civilium peritus 一个在政治上有经验的人　　oderit 他会讨厌　　imperitus legis 不知道法律　　ignarus belli 没有战争的经验　　xpers, -rtis 缺少的，无　　humanitas, -atis, f 修养，仁慈　　inops, -opis 没有的，缺乏（的人）　　neglego, -legere 忽略　　metuo, -ere 敬畏　　appeto, -ere 追求　　honestas, -atis, f 荣誉，正义，优良；注意这些属格的名词：legis, belli, humanitatis, verborum, officii, laboris, patriae, deorum, honestatis 表现出西塞罗的价值观。

De natura deorum Ⅱ 140-143

Cum naturae providentia homines celsi et erecti constituti sint,

deorum cognitionem caelum intuentes capere possunt.

Sunt ex terra homines non ut incolae et habitatores,

sed quasi spectatores superarum rerum et caelestium,

quarum spectaculum ad nullum aliud genus animantium pertinet.

Sensus autem interpretes et nuntii rerum in capite tamquam in arce

mire ad usus necessarios et facti et collocati sunt.

Nam oculi, quoniam tamquam speculatores altissimum locum obtinent,

plurima conspicientes funguntur suo munere.

Et aures, cum sonum percipere debeant, qui natura in sublime fertur,

recte in altis corporum partibus collocatae sunt.

Itemque nares, quod omnis odor ad supera fertur, recte sursum sunt,

et, quod cibi et potionis iudicium earum est, non sine causa ori vicinae sunt.

lam gustatus, quia sentire ciborum genera debet, habitat in ea parte oris,

qua cibis et potionibus iter natura patefecit.

词　汇

naturae（属格）providentia（夺格）：大自然的预先安排　　celsus, -a, -um 高大　　erectus, -a, -um 直立的　　constituo, -ere 组织，安排　　cognitio, -onis, f 认识　　intueor, -eri, intuitus sum 观看　　incola, -ae, m 居民　　habitator, -oris, m 居住者　　quasi 似乎　　spectator, -oris, m 观望者　　superus, -a, -um 上面的，天上的　　caelestis, -e 属高天的　　spectaculum, -i, n 视察，可观的东西，表演，演出　　aliud genus animantium 另一种活物　　pertineo, -ere 属于　　sensus, -us, m 感官　　interpres, -etis, m 介绍人，向导　　nuntius, -ii, m 报告者　　tamquam 正如　　arx, arcis, f 山顶上的堡垒　　mirus, -a, -um 奇妙的　　mire（副词）奇妙地　　usus necessarius 需要的用法　　colloco, -are, -avi, -atus 安排，安装　　oculus, -i, m 眼睛　　speculator, -oris, m 探索者，间谍　　obtineo, -ere 获得　　conspicio, -ere 看到　　fungor, fungi, functus sum 尽职，完成任务　　munus, -eris, n 任务，服务　　auris, -is, f 耳朵　　sonum, -i, n 声音　　percipio, -ere 接受，认出　　sublimis, -e 高的，在高处的　　fertur 源自 fero, ferre　　odor ad supera fertur 气味向上面传　　recte 副词：正当地　　nares, -ium, f, pl 鼻子　　odor, -oris, m 味道　　sursum 向上　　cibus, -i, m 食物　　potio, -onis, f 饮料　　gustatus, -us, m 味觉　　patefacio, -ere, -feci 打开

Tactu autem, quippe cum toto corpore aequabiliter fusus sit,

omnes ictus omnesque minimos et frigoris et caloris appulsus sentire possumus.

Quis artifex tam sollers est, ut naturae sollertiam persequi possit in sensibus?

Natura oculos membranis tenuissimis vestivit et saepsit;

quas perlucidas fecit, ut per eas cerni posset, firmas autem, ut continerentur.

Sed lubricos oculos fecit et mobiles, ut et declinarent, si quid noceret,

et aspectum facile converterent, quo vellent.

Aciesque ipsa, qua cernimus quaeque pupula vocatur,

ita parva est, ut ea, quae nocere possint, facile vitet.

Palpebraeque, quae sunt tegmenta oculorum, mollissimae sunt, ne tactu laedant aciem;

aptissimae factae sunt et ad claudendas pupulas, ne quid incideret, et ad aperiendas;

idque providit natura, ut identidem fieri posset cum maxima celeritate.

词　汇

tactus, -us, m 接触，触觉　　quippe 确实，因为　　aequabiliter 均衡地　　fundo, -ere, fudi, fusus 注入，倾注，分配　　ictus, -us, m 打击　　frigus, -oris, n 冷，冷度　　calor, -oris, m 热，热度　　appulsus, -us, m 攻击，冲击　　artifex, -icis, m 工匠，艺术家　　sollers, -ertis 技术好，巧妙，精巧　　sollertia, -ae, f 技术，灵智　　persequor, -sequi 追求　　membrana, -ae, f 膜，薄皮　　vestio, -ire, -ivi 安装，给…穿衣　　saepio, -ire, -psi 包围　　perlucidus -a, -um 透明　　cerno, -ere, crevi 观看，辨别　　firmus, -a, -um 坚强的，坚定的　　contineo, -ere 结合　　lubricus, -a, -um 湿润的　　mobilis, -e 活动的，可移动的　　declino, -are 转到别处，回避　　noceo, -ere 加害于，伤害　　si quid noceret 如果有什么有害的东西　　aspectus, -us, m 视线　　converto, -ere, -versi 转动，转变　　quo vellent 无论他们想到哪里，随意　　vellent 是过去时虚拟式　　acies, -ei, f 锐气，交战　　pupula, -ae, f 瞳仁　　vito, -are, -avi 回避　　palpebra, -ae, f 眼皮，睫毛　　tegmentum, -i, n 皮，保护层　　mollis, -e 软，柔软　　laedo, -ere 伤害　　aptus, -a, -um 适合的　　claudo, -ere, -si 关上　　incido, -ere, -cidi 插入，嵌入　　aperio, -ire 打开　　provido, -ere 提供，照顾　　identidem 再次，重复　　celeritas, -atis, f 速度